Ndërsa hyni në fshatin malor Pera Melana në gadishullin jugor të Peloponezit të Greqisë, ka të ngjarë të dëgjoni zhurmën e skuterëve që zmadhojnë rrugët e ngushta dhe cicërimat e zogjve duke vjedhur fruta të pjekura nga pemët.
Por nëse i afroheni kafenesë qendrore të fshatit, do të dëgjoni një tingull mjaft të pazakontë. Është gumëzhitje bisedash mes pleqve në një gjuhë 3,000 vjeçare të quajtur Tsakonika.
Folësit janë pasardhësit gjuhësorë të Spartës antike, qytet-shtetit grek dhe një pjesë e një trashëgimie të pasur kulturore dhe popullsie të quajtur Tsakonian.
Thomais Kounia, e njohur si “perandoresha e Tsakonika” për zotërimin e saj në gjuhë, i tregon shoqes për bukën që gatoi atë mëngjes, por përkthyesi grek nuk mund ta kuptojë atë.
Në vend të kësaj, Kounia përkthen për të në Greqisht, dhe ai pastaj thotë: Këto zonja janë disa nga folëset e fundit të rrjedhshme të një prej gjuhëve më të vjetra në botë.
Sot, vetëm rreth 2,000 nga 10,000 tsakonians, kryesisht pleq, ende flasin Tsakonika, dhe gjuha është e kufizuar në rreth fshatra të vendosura rreth Pera Melana. Ndërsa greqishtja është gjuha zyrtare e rajonit, Tsakonika flitet shpesh në shtëpi dhe rastësisht në publik këtu. Megjithatë, e ardhmja e saj mbetet e pasigurt.
“Ne po e humbasim Tsakonika pa mësues autentik“, tha Kounia. “Unë jam përpjekur ta ruaj atë për 40 vitet e fundit. Është detyra ime ta bëj këtë”.
Tsakonika nuk është vetëm e rëndësishme për identitetin dhe kulturën e Tsakonians, por është trashëgimia e vetme e vazhdueshme e spartanëve antikë. Ajo është gjithashtu gjuha më e vjetër e gjallë në Greqi – që paraprin Greqishten e Re me rreth 3,100 vjet – dhe një nga gjuhët më të vjetra në Evropë.
“Nëse e humbasim gjuhën tonë, nuk mund të pretendojmë të jemi Tsakonian,” shpjegoi Eleni Manou, mësuese dhe autore eTsakonika në qytetin afër Leonidio, kryeqyteti de facto i Tsakonia.
Tsakonika bazohet në gjuhën dorike që flitej nga spartanët e lashtë dhe është dialekti i vetëm i mbetur nga dega perëndimore dorike e gjuhëve helene. Në të kundërt, greqishtja rrjedh nga dialektet Jonike dhe Atike në degën lindore. Ndërsa secila prej tyre përdor një alfabet të ngjashëm, Tsakonika ka më shumë simbole fonetike dhe ndryshon në strukturë dhe shqiptim. Për çudi, Tsakonika është më afër antikës sesa Greqishtja e re, por asnjë nga këto gjuhë nuk janë të kuptueshme reciprokisht./Panorama.com.al